Menşe Soruşturmalarında Yaşanan Sıkıntılar
Derneklerin ortak yazısında; üyeler tarafından derneklerine yapılan başvurular kapsamında eşyanın serbest dolaşıma girişinden sonra menşe ispat belgelerinin ve menşe şehadetnamelerinin sonradan kontrollerinde yaşanan sıkıntılar ve bu sıkıntılara binaen yaşanan mağduriyetlerin sıklıkla gündeme getirildiği belirtildi.AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü A.TR Dolaşım Belgeleri ve menşe ispat belgelerine ilişkin yapılacak işlemler konulu 2014/1 sayılı genelge ;V. Serbest Dolaşıma Girişte İbraz Edilen Belgelerin Sonradan Kontrolü bölümünde;“(1) Gümrük müdürlüklerinin serbest dolaşıma giriş sırasında kendilerine ibraz edilen A.TR Dolaşım Belgeleri, Menşe şehadetnameleri ve Menşe İspat Belgelerinin doğruluk ve kurallara uygunluğundan şüphelenmeleri halinde söz konusu belgeler sonradan kontrol gerekçeleri de belirtilmek suretiyle veya sondaj usulüyle ilgili ülke nezdinde sonradan kontrolünün yapılmasını teminen gümrük idaresinin bağlı bulunduğu Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğüne intikal ettirilir.” hükmüne istinaden İthalat işlemlerinde sonradan kontrol işlemine nasıl başlanacağı ve devamı maddelerde işlem aşamalarının belirtildiği hatırlatıldı.
Sonradan Kontrol aşamasında, yukarıda Genelge ile zikredilen “doğruluk ve kurallara uygunluğundan şüphelenmeleri halinde” İfadesi yerine Makul şüphe tanımının detaylı bir şekilde yapılması gerekliliğinin ortaya çıktığı ifade edildi. (Örneğin, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonu Sisteminin Uygulanması Hakkında Gümrük Genel Tebliği (Avrupa Menşe Kümülasyonu) Sıra No: 2 (22.10.1999 tarih ve 23854 sayılı Resmî Gazete) Tebliğde yapıldığı gibi)
Menşe ispat belgelerinin ve menşe şahadetnamelerinin sonradan kontrollerinde Ticaret Bakanlığının ilgili ülkeler ile yazışmalarında cevap verme süresinin, ilgili mevzuatlarında belirtildiği anımsatıldı. Bu süre de yanıt alınamaması durumunda söz konusu işlemde menşe ispat belgesi veya menşe şahadetnamesinin hiç beyan edilmediği kabul edilerek işlem yapıldığı iletildi. Uygulama sonucunda yükümlüler tarafından itirazı ve hukuki süreçlere başvurulduğu ve Bakanlık nezdinde adli ve iş yüküne sebep olmakla birlikte yükümlüler için haksız, telafisi güç ve ağır ekonomik mağduriyetlere sebebiyet verdiği belirtildi.
Yazının devamında, sondaj usulüne göre veya şüphe kapsamında yapılan denetlemeler de sonradan kontrole gönderilen, Bakanlık ve Dernekleri nezdinde daha önce gündeme getirilen ve tespit edilen sonradan kontrollerle ilgili aksaklıklar sıralandı:
* Sonradan kontrole gönderilen evraklar için yükümlüye tebligat yapılmadığı,
* Sonradan kontrole gönderilen evrakların cevap verme sürelerinin aşılmış olmasına rağmen cevap alınamayan durumlar bulunduğu,
* Başvurunun hatalı mercilere yapılması ya da başvuru makamlarında değişiklikler yaşanmasından kaynaklı cevap alınamayan durumlar bulunduğu,
* Yetkili makam adresinin temin edilememesi sebebi ile yazışma yapılamayan durumlar bulunduğu,
* Sonradan kontrol sürecinin tamamlanmamış olmasına rağmen ek tahakkuk kararı, zaman zaman ise 2014/1 sayılı Tebliğ’ e aykırı olarak ceza kararı düzenlendiği belirtildi.
Bahsi geçen hususlar sonucunda, sonradan kontrolün varlığından habersiz olan firmaların, ithalat işleminden uzun bir zaman sonra ilave vergi maliyetleri ile veya bazı durumlarda cezai müeyyideler ile karşılaştığı vurgulandı. Buna bağlı olarak yükümlüler tarafından itiraz sürecine başvurulması daha sonra mahkeme süreçleri ile ülke ekonomisinin kaynakları harcanmakla birlikte kamu iş yükü arttırıldığı ifade edildi.
Ayrıca, Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü’nün Elektronik menşe konulu çeşitli yazılarında; Elektronik Menşe düzenleyen Ülkeleri ve düzenlenen menşelerin doğruluğunun araştırılması için, QR kodu ile sorgulama, Web adresi üzerinden sorgulama ve E-Posta yolu ile sorgulama gibi yöntemlerle yapılabildiği belirtilmesine rağmen, üyelerden gelen bildirimlerde bazı Bölge Müdürlüklerince elektronik ortamda sorgulama yerine yazı ile sorgulama yapıldığı bilgisi alındığı aktarıldı. Muhtemel mağduriyetlerin ve iş yükü artışının önlenebilmesi açısından Elektronik ortamda sorgulaması yapılabilen menşe belgelerinin mezkûr yazılarda belirtildiği şekilde yapılmasının sağlanmasının hem kamu hem de özel sektör açısından fayda sağlayacağının değerlendirildiği ifade edildi.
Yazıda son olarak, özellikle sondaj usulü sonradan kontrolü yapılan (belgenin şekil ve içerik yönünden mevzuata uygun olduğu durumlarda) menşe ispat belgeleri ve menşe şahadetnameleri için süresi içerinde cevap alınamaması halinde beyan edilen belgenin aksi ispatlanamadığı sürece hukuk normları çerçevesinde doğru olarak kabul edilmesi, ayrıca sonradan kontrole gönderilen menşe ispat belgeleri ve menşe şahadetnameleri için ithalatçı firmaların sürece dâhil edilerek bilgilendirilmesinin sağlanması hususunda bir düzenlemenin yapılmasının zaruri ihtiyaç olduğu ve yapılacak düzenlemenin haksız vergi tahsili ve cezai uygulamaları engelleyeceği ve mağduriyetlerin önüne geçeceğinin mütalaa edildiği iletildi.
Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü, “Menşe Soruşturmalarında Yaşanan Sıkıntılar Hakkında” cevabi yazısında;
Gümrük Müşavirleri Derneklerinin ilgili yazısında, menşe ispat belgelerinin sonradan kontrol sürecinde Derneklerine yansıyan sorunlara ilişkin Genel Müdürlükçe yapılan değerlendirme şu şekilde sıralandı:
*Sonradan kontrole gönderilen evraklar için yükümlüye tebligat yapılmadığı hususuna;
-Sonradan kontrole gönderilen evraklar için yükümlüye tebligat yapılmasının, sonradan kontrol sürecinde yer alan standart bir işlem olmamakla birlikte, sonradan kontrol sisteminin amacına da uygun olmadığı bildirildi.
*Sonradan kontrole gönderilen evrakların cevap verme sürelerinin aşılmış olmasına rağmen cevap alınamayan durumlar bulunduğu hususuna;
-Sonradan kontrole gönderilen evrakların cevap verme sürelerinin aşılmış olmasına rağmen cevap alınamadığı durumlarda yapılacak işlemlerin uluslararası anlaşmalar kapsamında düzenlenen mevzuat çerçevesinde belirlendiği bildirildi.
*Başvurunun hatalı mercilere yapılması ya da başvuru makamlarında değişiklikler yaşanmasından kaynaklı cevap alınamadığı ve yetkili makam adresinin temin edilememesi sebebi ile yazışma yapılamadığı durumlar bulunduğu hususuna,
-Sonradan kontrol için yetkili kurum iletişim bilgileri tercihli ticarete konu belgeler için partner ülkeler tarafından, tercihsiz ticarete konu menşe şahadetnameleri için ise gerek Ticaret Bakanlığı Yurtdışı Teşkilatı gerekse Dışişleri Bakanlığı aracılığı ile Ticaret Bakanlığına İletildiği ve güncel iletişim bilgilerinin Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlükleriyle paylaşıldığı bildirilerek, başvurunun hatalı mercilere yapılması gibi bir durumun söz konusu olmadığı belirtildi.
*Sonradan kontrol sürecinin tamamlanmamış olmasına rağmen ek tahakkuk kararı, zaman zaman ise 2014/1 sayılı Tebliğ' e aykırı olarak ceza kararı düzenlendiği hususuna,
-İlgili mevzuatta belirlenen süre içerisinde cevap alınamayan durumlarda, sonradan kontrol süreci tamamlanmış olarak değerlendirilip, 2014/1 sayılı Genelge gereğince ek tahakkuk kararı düzenlenmesinin, mevzuat gereği uygun bir işlem olduğu bildirildi.
* Ayrıca, Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü’nün Elektronik menşe konulu çeşitli yazılarında; Elektronik Menşe düzenleyen Ülkeleri ve düzenlenen menşelerin doğruluğunun araştırılması için, QR kodu ile sorgulama, Web adresi üzerinden sorgulama ve E-Posta yolu ile sorgulama gibi yöntemlerle yapılabildiği belirtilmesine rağmen, üyelerden gelen bildirimlerde bazı Bölge Müdürlüklerince elektronik ortamda sorgulama yerine yazı ile sorgulama yapıldığı hususuna;
- Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü’nün elektronik menşe konulu çeşitli yazılarında; Elektronik Menşe düzenleyen ülkeleri ve düzenlenen belgelerin doğruluğunun, QR kodu ile sorgulama, Web adresi üzerinden sorgulama ve E-Posta yolu ile sorgulama gibi yöntemlerle yapılabildiği belirtilmekle birlikte, bu durumun gümrük idarelerinin gerektiğinde sonradan kontrol talebinde bulunma hakkını ve yükümlülüğünü ortadan kaldırmadığı bildirildi.
Özellikle sondaj usulü sonradan kontrolü yapılan (belgenin şekil ve içerik yönünden mevzuata uygun olduğu durumlarda) menşe ispat belgeleri ve menşe şahadetnameleri için süresi içerinde cevap alınamaması halinde beyan edilen belgenin aksi ispatlanamadığı sürece hukuk normları çerçevesinde doğru olarak kabul edilmesi hususuna;
-İlgili mevzuatta yer verilen "Makul şüphenin mevcudiyetinde, sonradan kontrol talebine, talep tarihinden itibaren on ay içerisinde cevap alınamaması veya cevapta söz konusu belgelerin doğruluğunun ya da eşyanın serbest dolaşım/menşe statüsünün tespitine imkan verecek ölçüde yeterli bilginin bulunmaması halinde, talepte bulunan ithalatçı ülke gümrük idarelerinin, istisnai durumlar hariç olmak üzere, söz konusu eşyaya tercihli rejim tanınmasını reddedebilir.” hükmü doğrultusunda, sonradan kontrol talebinin iletildiği tarih itibariyle 10 aylık sürenin sonunda yurtdışındaki makamlardan gerekli yanıtın alınamaması halinde tercihli rejimin uygulanmaması gerektiği bildirildi.
İlgili Gümrük Müşavirleri Dernekleri ortak yazısı için tıklayınız.
İlgili Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü'nün cevabi yazısı için tıklayınız.
Kaynak: Gümrük TV
