Türkiye’nin Kaçakçılık Haritası: Yasadışı Ticarette Kullanılan Yollar ve Yöntemler
Bahçeşehir Üniversitesi bünyesinde bulunan Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM), 2 yıl süren araştırma projesi sonucunda Türkiye’nin kaçakçılık verilerini, yasa dışı ticarette kullanılan yol ve yöntemleri, yasa dışı ürünlere olan talep ve bunun arkasındaki nedenler ile kaçakçılıkla mücadelede alınması gereken önlemlerle ilgili önerilerini sunduğu raporunu yayımladı.Gümrükler Genel Müdürlüğü ile Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele verileri ve Türkiye’de yasa dışı ticaretin mekânsal ve örgütsel yapısını anlayabilmek adına kolluk kuvvetleri, avukatlar ve perakendeciler ile 22 ilde gerçekleştirilen 228 görüşme sonucunda BETAM’ın raporunda yasa dışı ticaretin yöntemleri ve yolları ile ilgili derlenen bilgiler özetle şu şekilde:
Yasa dışı ticaretin yöntemleri ve yolları:
“Türkiye'de temelde iki tür kaçakçılık şebekesi bulunmaktadır. Kaçak miktarların yanı sıra organizasyonun karmaşıklığı açısından en önemli olanı toptan satış ağlarıdır. Bununla birlikte, parça parça ağlar da Türkiye'deki yasa dışı ticaretin ihmal edilemez bir bölümünü oluşturmaktadır.
Yasa dışı ticaretin yöntemlerine bakıldığında 4 yöntem ortaya çıkıyor. Bunlar:
1- Yasa dışı mallar konteyner veya farklı taşıtların içine gizli bölmeler yapılarak saklanılır.
2- Getirilen malların ağırlıkları veya miktarları yanlış beyan edilerek vergi dolandırıcılığı yoluyla kaçırılır.
3- Değerleme sahtekârlığı denilen üçüncü yöntem satın alınan malların fiyatlarını çok daha düşük gösteren sahte fatura düzenlenmesi yöntemidir.
4- Son olarak içeriden sabotaj yani yolsuzluk yöntemi kullanılır. Bu yöntem kaçak malların değerinin yüksek olması nedeniyle bu malların ülkeye sokulması için rüşvet yoluyla karın bir kısmının harcanmasının göze alındığı bir yöntemdir.
Büyük ölçekli sevkıyatlarda deniz ve kara yolu kullanılıyor
“Karınca ticareti” olarak da adlandırılan parça parça (bireysel) kaçakçılığın karmaşık bir organizasyona ihtiyacı yoktur. Parça kaçakçılığının iki versiyonu vardır; modern “koç kaçakçılığı” ve geleneksel “katır kaçakçılığı”. İlk versiyonda, organizatör yolcularıyla anlaşma yapan bir otobüs şoförüdür ve ikinci versiyonda Güneydoğu sınırında yaşayan sakinler katırlarının sırtında kaçak mallar taşırlar. Ancak, bölgedeki derinlemesine yapılan görüşmelere göre, katır kaçakçılığı Roboski olayı, Suriye'deki iç savaş ve daha sıkı sınır kontrolleri nedeniyle azalmaktadır.
Son birkaç yılda, tütün ürünlerinin, cep telefonlarının ve yakıtın yasa dışı ticaret hacmi hükümet tarafından alınan daha katı yasal önlemler nedeniyle azalmaktadır. Son yıllarda Türk lirasının sürekli değer kaybetmesi, sigara ve alkollü içecek kaçakçılığını karsız hale getirmiştir. Ancak öte yandan, tütün haddeleme ve sahte alkollü içeceklerin üretimi artmıştır. Alkol ürünlerinin yasa dışı ticareti, daha yüksek tüketim ve ithalat vergileri nedeniyle artmaktadır.
Türkiye'ye giren kaçak ürünler kara, deniz ve hava yoluyla getirilmekte, ancak çoğunlukla büyük ölçekli kaçakçılık operasyonları için deniz sevkiyatları ve kamyonlar kullanılmaktadır. Çeşitli ve büyük miktarlarda mal topladıktan sonra gemiler Türk limanlarına girmeden veya büyük bir limana teslim etmeden önce farklı limanlar arasında dolaşarak izlerini yok etmektedir. Toptan yasa dışı ticaret operasyonlarının karmaşıklığı, yalnızca uluslararası veya uluslararası bağlantılı yerel suç örgütlerinin bu tür faaliyetleri koordine edebileceğini göstermektedir.
Yasa dışı ticaretin haritası
Türkiye'de yasa dışı ticaretin dinamikleri ve bileşimi konusunda çok keskin bölgesel farklılıklar vardır. Akaryakıt çoğunlukla hem Karadeniz hem de Akdeniz bölgeleri üzerinden Türkiye'ye kaçırılmaktadır. Kaçak alkol ürünleri çoğunlukla Ege ve Akdeniz bölgelerinde bulunurken, kaçak sigaralar çoğunlukla Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunur. Cep telefonları için dağıtım nispeten daha homojendir.
İstanbul ve Güneydoğu Anadolu yasa dışı ticarette ezici bir varlığa sahiptir. İstanbul, kaçak malların çoğunun ana giriş noktası gibidir.
İran, Irak ve Suriye'den sigara, yakıt ve cep telefonları kaçırılmaktadır. Irak, Dubai ve Uzak Doğu'dan gelen cep telefonları için bir geçiş merkezidir. Doğu bölgesi aynı zamanda Türkiye'de tütün üretiminin yeridir. Haddeleme tütünü oradan ülkenin diğer bölgelerine gönderilir.
Karadeniz’de yakıt kaçakçılığı yaygın
Hem Karadeniz hem de Akdeniz üzerinden deniz ticareti, toptan sigara ve yakıt kaçakçılığında önemli bir rol oynamaktadır. Karadeniz kıyılarında demirlemiş gemilerden kaçak yakıt alımı yaygındır. Karaya çıkarıldıktan sonra, kaçak yakıt ya yerinde satılır ya da toptancı aracılara aktarılır. Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde Mersin, İzmir ve İstanbul limanlarından her türlü mal kaçırılmaktadır. Bu gibi durumlarda, malların değerini azaltmak veya yanlış beyan etmek veya konteyner depolarında mal kaçakçılığı yapmak yaygın uygulamalardır.
Gürcistan'a bağlı Doğu Karadeniz Bölgesi ve Bulgaristan'a bağlı Trakya bölgesi de toptan kaçakçılıkta rol oynamaktadır ancak bu iki bölge sigara ve alkollü içeceklerin parça parça yasadışı ticaretinde uzmanlaşmış yerler olarak ortaya çıkmaktadır.”
Kaynak: Gümrük TV
